Hoe overleef je de transitie in de Jeugdzorg?

Op 29 september was ik aanwezig op de conferentie Hoe overleef je de transitie jeugdzorg? Een succesvolle transitie zal u doen transformeren. De conferentie was georganiseerd door jeugdbescherming Amsterdam, zoals de gecertificeerde instelling (voorheen Bureau jeugdzorg Agglomeratie Amsterdam) tegenwoordig heet. Beloofd was dat we in één dag wel 55 tips zouden krijgen voor een succesvolle transitie. Dat wilde ik niet missen.

55 werkdagen
De 55 tips waren verzameld door Eric Gerritsen, bestuursvoorzitter bij jeugdbescherming Amsterdam en in zijn inleiding begon hij meteen met slecht nieuws: het gaat mis en we hebben nog 55 werkdagen voordat de transitie een feit is. In een kwartier tijd vertelde hij wat je nog kunt doen om grote ongelukken te voorkomen.

1. Ervaringsleren
Je begrijpt het pas als je het zelf hebt ervaren en met de stresstest die is ontwikkeld, kunnen gemeenten dat ervaren. LOC heeft meegewerkt aan de ontwikkeling van de stresstest door het aanleveren van casuïstiek. Voor meer informatie zie :
https://www.vng.nl/files/vng/201408_toelichting_-_stresstest_jeugdstelsel_deloitte.pdf

2. Werken vanuit de inhoud
De inhoud moet leidend zijn. Moeilijke gezinnen zullen blijven en we moeten ons steeds de vraag blijven stellen, waarom doen we dit ook alweer, wordt het kind hier beter van?

3. Samenwerken met het netwerk
Jeugdbescherming Amsterdam werkt bijvoorbeeld veel samen met de dierenbescherming, waar dieren worden mishandeld, worden ook veel kinderen mishandeld. Maar ook met schuldhulpverlening omdat veel jeugdzorgproblemen samen hangen met schulden. En natuurlijk met ouders. Ze betrekken betrokken ouders en vragen hen om advies en ook maken ze afspraken met het onderwijs en de ZAT teams.

4. Lerend veranderen
Je kunt alleen leren door het zelf te ervaren. Oplossingen worden bedacht op de werkvloer. Klein beginnen op basis van concrete casuïstiek. Proeftuinsuccessen kunnen verder worden uitgerold en professionals moeten in staat worden gesteld hun eigen leerproces door te maken.

5. Risicomanagement
Zijn tips: regel de toegang goed, heb aandacht voor professionals, neem zorgen serieus en regel privacybescherming, dossiervorming en ICT goed. Pas op voor overbodige bureaucratie en koester nuttige bureaucratie. En vooral: Stel je kwetsbaar op en vraag om hulp.

Vechtscheiding
Naast de inleiding van Eric Gerritsen was er de mogelijkheid workshops te volgen. Zo nam ik deel aan een workshop over vechtscheiding waarbij twee jongeren die dat zelf ook meegemaakt hadden hun verhaal deden. Deze jongeren waren van Villa Pinedo en werkten als adviseurs van volwassenen. Doel was om professionals bewust te maken wat in hun hoofd en hart omgaat. Zo hadden ze een brief aan alle gescheiden ouders in Nederland geschreven over hoe zij zich voelen en een online workshop voor ouders ontwikkeld. Zie: http://www.villapinedo.nl/producten/

Bureaucratische belemmeringen
Een ander workshop ging over omgaan met bureaucratische hindernissen. Gepleit werd voor maatwerk (tip 52 uit het boek) en het doorbeken van regels als dat nodig is als het letterlijk toepassen van regels tot niet bedoelde effecten leidt. Want het blijkt dat 99% van de regelgeving niet uit Den Haag komt, maar in de eigen organisatie zit. Nodig professionals uit om te zoeken naar wat nodig is voor dit kind en als je regels overtreedt wees dan open en transparant. Soms kan kijken naar de kosten ook argumenten geven naar gemeenten om het anders aan te pakken. Zoals een gezin met schulden toch onderdak brengen waardoor de kinderen niet uit huis hoeven en je kosten (en leed) bespaart. Geef mensen ‘the right to challenge’: komen ze met een oplossing die goedkoper is en van gelijkwaardige kwaliteit, geef het dan een kans.

Verder waren er nog veel meer interessante workshops, maar het voert te ver die hier ook allemaal te beschrijven. Het was in ieder geval een interessante middag met veel tips waar ik met een tas en hoofd vol informatie weer naar huis ging.

Gezagscrisis of een opvoedcrisis?

De jeugd van tegenwoordig heeft geen respect meer voor het gezag. Leraren, artsen, ambulancepersoneel, politie, mensen worden niet meer met respect behandeld. Mensen zijn snel verontwaardigd en boos. Ambulancepersoneel wordt bedreigd: 'Als mijn broer/ moeder/ oom etc. doodgaat weet ik je te vinden.' Maar hebben we hier nou te maken met een gezagscrisis of een opvoedcrisis? Heeft dat onbeschofte gedrag niet meer te maken met een gebrek aan sociale vaardigheden? En respect moet je toch verdienen?

Opkomen voor jezelf
Misschien zijn we een beetje doorgeslagen met kinderen te leren dat je op moet komen voor jezelf en je emoties moet uiten. En is het veel belangrijker om te leren rekening te houden met anderen. We weten toch eigenlijk allemaal wel dat je niet alleen op de wereld bent en gelukkig wordt door goede relaties met anderen. En dat het helemaal niet erg is om niet altijd je zin te krijgen. Dat het soms verstandig kan zijn je boosheid in te slikken, in gesprek te gaan en naar oplossingen te zoeken om tot een win-win situatie te komen.
Want het is natuurlijk heel sociaal onhandig om ambulancepersoneel te bedreigen. De kans is dan toch veel groter dat die medewerker daardoor nerveus wordt en fouten maakt.

Respect moet je verdienen
En van de andere kant: respect moet je verdienen door je houding, woorden of aanpak. Dus is het ook voor leraren, artsen, ambulancepersoneel, politie handig en belangrijk om goed te leren communiceren met bange en boze mensen, zodat die zich begrepen voelen en serieus genomen. Leren rustig te blijven en het goede voorbeeld te geven. Bijscholing en intervisie is noodzakelijk. Want we weten allemaal dat een wiskundeleraar meestal niet de mist in gaat door gebrek van kennis in de wiskunde maar door pedagogische vaardigheden.

Sleutelfiguren
Belangrijk is om daarbij geen groepen uit te sluiten en gebruik te maken van sleutelfiguren uit de doelgroep zoals bijvoorbeeld de medewerkers van het Trias Pedagogica adviesbureau voor vaderschap, opvoeding en interculturele pedagogiek dat in 2012 de innovatieprijs aanpak kindermishandeling wint met het project: Opvoeddebatten met Marokkaanse vaders.

Investeren in opvoeding en scholing
Na al die aandacht voor opkomen voor jezelf en emoties uiten, is het nu tijd weer eens te investeren in sociale vaardigheden, gespreksvaardigheden en het leren omgaan met frustratie en boosheid.

Onzichtbare kinderen in de zorg voor jeugd

Laatst was ik in Capelle aan de IJssel de conferentie 'De onzichtbare kinderen in de zorg voor jeugd'. Cliëntvertegenwoordigers,gemeenteraadsleden, wethouders, professionals en jongeren waren uitgenodigd.

Film 'onzichtbare kinderen'
De conferentie werd geopend met het filmpje 'De onzichtbare kinderen in de zorg voor jeugd' Zie: https://www.youtube.com/watch?v=nDWX19u1CP8. Onzichtbare kinderen zijn kinderen waar het ondanks een moeilijke start nu goed mee gaat en die hard aan het werk zijn met hun opleiding en ontwikkeling. Om zo ook eens te laten zien en horen dat het goed gaat met kinderen mede dankzij de jeugdzorg. Een meisje dat in de film te zien is, was ook op de bijeenkomst aanwezig. Ze wil graag het perspectief van de jongere in de jeugdzorg beter in beeld te brengen, want er is nog een hoop werk te verzetten voordat het perspectief van de jongere voldoende in beeld is bij de transitie en transformatie van de jeugdhulp.

Joris
Ongeveer vijf procent van de kinderen heeft forse problemen met opgroeien. Een percentage dat omlaag moet volgens Marjan de Lange, van het Nederlands jeugdinstituut, die vervolgens een lezing gaf. Onderwerp was verbindingen tussen de 'civil society' (de omgeving/maatschappij) en de zorg voor onzichtbare kinderen.
Ze sprak over Joris, een jongetje van 9 jaar met de diagnose PDD-NOS die moeilijk gedrag vertoont in de klas. De zorgbehoefte hangt volgens Marjan nauw samen met de ernst van de problemen, de kracht van het kind en het gezin, motivatie en leerbaarheid. Aanwezige cliënten vonden dat met name die laatste twee veel te maken hebben met de professionaliteit van de hulpverlener: een professionele hulpverlener sluit aan op de motivatie en de leerbaarheid van de cliënt en biedt hulp op maat en geen standaardaanbod.
Marjan de Lange kwam ook met een aantal tips om de kwaliteit van de hulp te verbeteren:
- handelen alsof het je eigen kind is
- sterke signalering aan de voorkant
- matched care: zo licht als mogelijk en zo zwaar al nodig
- minder doorverwijzen en meer samenwerken door bijvoorbeeld deskundigheid in te roepen
Ook lid worden van een voetbalclub kan volgens haar nuttig, maar niet alle ouders een voetbalclub kunnen betalen en dat het handig is dat trainers als ze daar behoefte aan hebben deskundigheid van de jeugdzorg inroepen als ze willen weten hoe een bepaalde jongere binnen de club te houden

Cliëntenparticipatie
Als afsluiting van de bijeenkomst konden wethouders, gemeenteraadsleden, onderwijs, professionals, cliënten en cliëntondersteuners vragen aan elkaar stellen. Aan ervaringsdeskundigheid bleken de aanwezige gemeenten veel behoefte te hebben. Samenwerken aan de transformatie met cliënten kan een meerwaarde hebben, realiseerden zij zich: betere, effectievere zorg waarbij de cliënt echt centraal staat.