Een integrale aanpak van overlastgevende jongeren

Je leest een hoop onzin over hoe je overlastgevende jongeren moet aanpakken. Opvoedkampen, strafdienstplicht noem maar op. Maar al heel lang is duidelijk dat een dergelijke eenzijdige aanpak niet werkt, behalve dat het politiek goed scoort. Wat wel goed werkt is een integrale aanpak die zowel aandacht besteedt aan overlast en criminaliteit als aan achterliggende oorzaken. Een voorbeeld van zo'n aanpak is ontwikkeld door Advies en Onderzoeksgroep Beke. Eerst worden aan de hand van een vragenlijst de soort jeugdgroepen in beeld gebracht Er zijn drie typen: hinderlijk, overlastgevend of crimineel.
De jeugdgroepen worden per wijk in een overleg besproken bestaande uit vertegenwoordigers van politie, veiligheidshuis Utrecht, gemeente en jongerenwerk. De groepen worden geanalyseerd en elke groep krijgt een plan van aanpak. Het plan van aanpak omvat maatregelen ten aanzien van de individuen in de groep (alle jongeren een persoonlijk plan van aanpak), de groep als geheel (bijvoorbeeld activiteiten in de wijk) en de fysieke omgeving (bijvoorbeeld het plaatsen van camera’s, een Jongerenontmoetingsplek). De jongeren die criminele activiteiten plegen worden aangepakt door het Veiligheidshuis Utrecht. De jongeren die wel zware overlast plegen, maar geen criminele activiteiten, gaan een ander traject in. In overleg met welzijn- en zorgpartners uit de wijk wordt een plan van aanpak opgesteld waarin de hulpverlening gericht is op de leefgebieden werk, school en vrije tijd.
Wat daarbij ook heel goed kan werken is samenwerking met jeugdzorg en het standaard uitnodigen van ouders voor een gesprek om hen op de hoogte te brengen van het doen en laten van hun kind en met hen te kijken naar een mogelijke aanpak. Het is met name een individuele aanpak die werkt. Want het feit dat de jongeren in een groep opereren betekent niet dat de groepsaanpak werkt. Nee, het isoleren van de leiders, justitieel aanpakken van harde kern jongeren en een outreachende, geïntegreerde aanpak voor de rest, dat werkt. Samenwerking tussen politie,jeugdzorg, onderwijs en welzijnswerk can do the trick.

Triple P als cement in het CJG

In het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) werken instellingen samen en bieden informatie en advies, signaleren, leiden toe naar hulp en bieden licht pedagogische hulp en zorgcoördinator voor ouders, opvoeders, kinderen en jongeren van 0 tot 23 jaar.Om een samenhangend aanbod te realiseren is een gezamenlijke pedagogische visie van de samenwerkende instellingen noodzaak. Triple P sluit daar goed op aan. Triple P staat voor Positief Pedagogisch Programma en biedt een kader van waaruit samengewerkt kan worden. Veel CJG's kiezen ervoor Triple P te implementeren en dat is niet voor niets. Triple P is een uit Australië afkomstig evidence based programma. Doel is de preventie en aanpak van problemen bij kinderen door opvoedingsondersteuning. Uniek is dat het programma een integrale aanpak biedt met vijf opeenvolgende niveau's van interventies:
- Populatiegerichte strategie: niveau 1
- Voorlichtingsactiviteiten: niveau 2
- Pedagogisch advies: niveau 3
- Oudertraining: niveau 4
- Gezinsinterventie: niveau 5
Dit maakt dat Triple P opvoedingsondersteuning op maat kan bieden, van algemene opvoedvragen tot hulp voor ouders van kinderen met gedragsproblemen. Het legt daarmee ook een directe link tussen het preventieve veld en de geïndiceerde zorg. Dit alles vanuit eenzelfde visie en dezelfde basisprincipes van positief opvoeden. De principes zijn gericht op specifieke risico- en beschermende factoren die de ontwikkeling van kinderen beïnvloeden:
- Een veilige en stimulerende omgeving
- Leren door positieve ondersteuning
- Aansprekende discipline
- Realistische verwachtingen hebben
- Zorgen voor jezelf als ouder
Weinig verrassend, maar wel duidelijk en gebaseerd op erkende theoretische inzichten in het gedrag en de ontwikkeling van kinderen en de kennis van mogelijke gedragsbeïnvloeding. Triple P versterkt de samenwerking en is een goede keuze als basisaanbod van het CJG. het versterkt het locale aanbod van opvoedings- en gezinsondersteuning en kan ook prima bestaan naast andere initiatieven zoals Samen Starten, Eigen Kracht Conferenties en gezinscoaches. Kortom Triple P als cement in het CJG.

Samenvoegen Steunpunt Huiselijk Geweld met het meldpunt OGGZ?

In sommige steden speelt de vraag of het steunpunt huiselijk geweld en het meldpunt OGGZ (meldpunt bezorgd?) niet beter samengevoegd kan worden.

Problematiek, risicofactoren en aanpak
Huiselijk geweld is een symptoom van onderliggende problemen. Er is geen wetenschappelijk onderzoek beschikbaar wie overgaat tot het plegen van huiselijk geweld en wie meer risico loopt slachtoffer te worden. Er zijn wel risicofactoren. Zo is bekend dat mensen die in hun jeugd huiselijk geweld hebben meegemaakt meer risico lopen om pleger of slachtoffer te worden. Andere risicofactoren zijn middelenmisbruik, armoede, psychiatrische problemen, verstandelijke handicap, sociaal isolement. Maar risicofactoren hebben geen voorspellende waarde en ook zonder risicofactoren kan huiselijk geweld zich voordoen.
Bij OGGZ gaat het om mensen waar zorgen om zijn (bijv. eenzaamheid, vervuiling, psychiatrische problemen). Bij het meldpunt OGGZ worden cliënten gemeld die
- eenzaam zijn
- geen hulp zoeken maar wel hulp nodig hebben
De aanpak is dan ook verschillend. Waar bij huiselijk geweld een snelle doortastende aanpak nodig is, zeker wanneer er kinderen bij betrokken zijn, is bij de OGGZ het vaak een kwestie van een lange adem: contact maken, een relatie opbouwen en mensen verleiden tot hulp.

Herkenbaarheid en taken meldpunt
Voor mensen die te maken hebben met huiselijk geweld is het van belang dat zij weten dat huiselijk geweld niet normaal is en waar ze terecht kunnen. Niet voor niets wordt vanuit de overheid jaarlijks geïnvesteerd in een publiekscampagne. En er zal nog veel energie gestoken moeten worden om risicogroepen (tienermoeders, bepaalde allochtone groepen) te bereiken. De herkenbaarheid van het meldpunt is noodzakelijk en telefonische opvang door gespecialiseerde medewerkers een ‘must’. De taken van het meldpunt gaan verder dan het opvangen van slachtoffers.
Functies steunpunt huiselijk geweld:
- voorlichting
- deskundigheidsbevordering
- advies en consultatie
- preventie bij risicogroepen
- signalering
- organiseren hulpverlening
- nazorg

Zorgketen, jeugdketen en de justitiële keten
Bij de aanpak huiselijk geweld zijn niet alleen hulpverleningsinstanties voor volwassenen betrokken (GGZ, GGD) maar ook de justitiële instanties en de jeugdhulpverlening/jeugdzorg. Huiselijk geweld is een strafbaar feit. Getuige zijn van huiselijk geweld door kinderen wordt gezien als kindermishandeling waar bij ingrijpen noodzakelijk is. Landelijk speelt zelfs de discussie of het SHG niet moet fuseren met het AMK. Voor de aanpak van huiselijk geweld is een systeembenadering noodzakelijk en hulp moet worden georganiseerd voor zowel pleger, slachtoffer als de kinderen.
Samenwerking tussen meldpunten OGGZ, AMK en SHG in de BackOffice kan wel meerwaarde opleveren. Het samenbrengen van het AMK, SHG en het meldpunt OGGZ in een veiligheidshuis – zoals in sommige steden al gebeurt – werkt positief. Het blijkt dat de fysieke nabijheid de samenwerking, afstemming en uitwisseling van gegevens tussen organisaties vergemakkelijkt, wat de ketensamenwerking en daarmee de hulp en veiligheid ten goede komt.

Conclusie
Het is van belang dat de toegang OGGZ en huiselijk geweld van elkaar gescheiden blijft.