Conferentie Jeugdzorg InZicht. Is de cliënt ook altijd in zicht?

Op 5 juni was ik aanwezig op de conferentie Jeugdzorg InZicht die georganiseerd werd door de Provincie Utrecht en Bureau Jeugdzorg Utrecht. Het was de laatste keer dat Jeugdzorg InZicht georganiseerd werd omdat per 1 januari 2015 de verantwoordelijkheid voor de jeugdzorg overgaat van Provincie naar gemeenten. Doel van de bijeenkomst was de vraag hoe de zorg voor de jeugd zo goed en zo efficiënt mogelijk kan worden geregeld. Ik was benieuwd in hoeverre de (toekomstige) cliënt daarin een rol speelt.

Regie bij gezin en het netwerk
De aftrap van de dag werd gegeven door staatssecretaris Van Rijn die de Provincie Utrecht complimenteerde met zijn aanpak van de transitie en het opzetten van de zogenaamde Save teams (SAmenwerken aan VEiligheid)(1). In deze teams werken jeugdreklassering, spoedeisende hulp, AMK, medewerkers van de Toegang en Jeugdbeschermingswerkers (BJU en WSG) en raadsonderzoekers samen in de wijk vanuit één interdisciplinair team. Zo kan één en dezelfde werker het ene gezicht vormen naar het betreffende gezin, ongeacht welke vorm van hulp het gezin nodig heeft en ongeacht er sprake is van een juridische maatregel of niet. Eén van de doelen is om meer regie bij het gezin en zijn netwerk te leggen en tegelijkertijd borgen van voorwaarden voor de veiligheid en resocialisatie van de kinderen. Dat past helemaal in de doelstelling van de transitie en bij de wensen van cliënten, maar het blijft natuurlijk afwachten of het in de praktijk ook daadwerkelijk zo uitpakt. Het is toch heel afhankelijk van de hulpverleners die het uitvoeren zo bleek bijvoorbeeld ’s middags in een workshop over privacy.

Hoe ver zijn gemeenten met de transitie?
Verder wees van Rijn op de transitiemonitor jeugd (2) waar je de verschillende gemeenten met elkaar kunt vergelijken. Met de monitor kan een gemeente de voortgang ten opzichte van het tijdspad van het transitieproces checken en resultaten spiegelen aan andere gemeenten. Ik ben natuurlijk onmiddellijk gaan kijken, maar de monitor is alleen beschikbaar voor gemeentelijke ambtenaren en niet voor burgers of toekomstige) cliënten. Terwijl juist cliënten ook graag willen weten hoe het ervoor staat in hun gemeente met de transitie van de jeugdhulp.

De jeugdhulp in 2015
Volgens van Rijn moet in augustus duidelijk zijn welke zorg in 2015 beschikbaar is. Hij hoopte op een rustige overgangsperiode, maar gaf ook aan dat het best lastig zal worden voor organisaties om nieuwe verbindingen aan te gaan, organisatie overstijgend te denken en samenwerking te zoeken teneinde goede zorg voor cliënten te realiseren. Vanuit het LOC ga ik regelmatig op pad met cliënten om gemeenten te adviseren cliënten te betrekken bij de transitie en transformatie zodat niet het organisatiebelang of kostenreductie, maar het belang van goede jeugdzorg centraal staat, want dat wil men wel eens uit het oog verliezen, zoals bijvoorbeeld bij de inkoop van jeugdhulp.

Hoe koopt de gemeente goede jeugdzorg in?
Zo nam ik deel aan een workshop over de inkoopstrategie. Je zou denken dat bij het inkopen van zorg en bij het beantwoorden van vragen zoals Hoe koop je kwalitatief goede jeugdzorg in? cliënten een rol spelen. Niets van dat alles. Wat we te zien kregen was een technisch plaatje en met een verhandeling waar in de cliënt geen enkele rol speelt. Natuurlijk zijn daar vragen over gesteld in de workshop, maar daar was weinig belangstelling voor.

Informatie aan de cliënt zelf vragen
Later op de dag nam ik deel aan een interessantere workshop die ging over privacy. Bij de start van de workshop werden we behoorlijk aan het schrikken gemaakt met wat voor gegevens over ieder te achterhalen is. Je leven staat online en dat kan tegen je gebruikt worden. Zie (3). Maar ook bleek dat hulpverleners verschillend denken over wanneer het wel of niet geoorloofd is gegevens op te vragen. Sommigen gingen nogal makkelijk voorbij aan het feit dat cliënten daarvoor toestemming moeten geven en dat het - ook bij cliënten met een maatregel- in verhouding moet zijn met het beoogde doel zoals heel duidelijk in de beleidsvisie van de Rijksoverheid Zorgvuldig en bewust Gegevensverwerking en Privacy in een gedecentraliseerd sociaal domein staat (4). Gelukkig was er ook een deskundige hulpverleenster die deelnam aan de workshop. Zij vertelde dat ze de informatie die ze nodig heeft aan de cliënt zelf vraagt. Op die manier houdt de cliënt de regie, dat wekt vertrouwen en biedt de mogelijkheid samen te werken aan de oplossing van problemen.

Door de jeugdzorg blijf je in je verleden hangen
De dag werd afgesloten met een lezing van Dr. Derk Loorbach over jeugdzorg in transitie. Loorbach is een deskundige op het gebied van transitie. Volgens hem duren transities tientallen jaren en gaan gepaard met schoksgewijze veranderingen en levert het altijd weerstand en chaos op. Geen rustige overgangsperiode, zoals staatssecretaris van Rijn hoopt. Voor echte transitie is radicaal denken nodig, helder moet zijn: waar willen we naar toe? In dat kader had hij met zwerfjongeren gesproken en van hen gehoord dat zij door de jeugdzorg alsmaar in het verleden blijven hangen. Je dossier sleep je achter je aan en iedere keer hoor je datzelfde overbekende ellendige verhaal. Dat is ook iets wat ik van andere cliënten met ervaring is de jeugdzorg hoor.

Radicaal denken
Als we dan eens radicaal denken in de transitie weten cliënten wel wat ze willen: meer regie, bepalen wat in het dossier komt en wanneer gegevens geschrapt kunnen worden. Heel radicaal is het eigenlijk niet, het is zelfs één van de doelen van de transitie: meer regie bij de cliënt. Maar gaat dat ook daadwerkelijk gebeuren? Ik ben niet gerustgesteld.


1 http://www.bjzutrecht.nl/wp-content/uploads/2014/01/Brochure-SAVE.pdf
2 https://www.transitiemonitorjeugd.nl/Login.aspx?ReturnUrl=%2f
3 https://www.youtube.com/watch?v=F7pYHN9iC9I
4 http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/rapporten/2014/05/01/beleidsvisie-zorgvuldig-en-bewust-gegevensverwerking-en-privacy-in-een-gedecentraliseerd-sociaal-domein.html